Foto: Tjitske Sluis.
Als je aan het Goois Natuurreservaat denkt, denk je vooral aan de natuur. Maar het Gooi heeft niet alleen een rijke natuur, maar ook een zeer rijke geschiedenis! De heide zit vol met archeologische resten. In dit artikel speciale aandacht voor de prehistorische grafheuvels, banscheiding en omwallingen.
Heuvelrug
Het Gooi maakt onderdeel uit van de Utrechtse Heuvelrug. In de voorlaatste ijstijd, ongeveer 150.000 jaar geleden, is het door de rivieren aangevoerde zand en grind door een honderd meter dik landijs opgestuwd tot stuwwallen. In de laatste ijstijd, circa 50.000 jaar geleden, heeft het landijs ons land niet bereikt. Door de lang aanhoudende kou veranderde het landschap in een onbegroeide poolwoestijn. Wind en water hadden er vrij spel en in die periode is wel veel zand in dit gebied door de wind afgezet.
Oudste bewoners
Ons cultureel erfgoed hangt samen met een rijke geschiedenis vanaf de eerste sporen van bewoning. De meeste overblijfselen van bewoners zijn van na de laatste ijstijd. Dus grofweg van 11.500 jaar geleden tot heden. De jagers-verzamelaars waren de eerste bewoners en weer later de erfgooiers. Een erfgooier was een boer die samen met andere erfgooiers rechten had om gebruik te maken van meentgrond. Deze rechten gingen van vader op zoon vandaar de naam erfgooiers. Veel sporen uit het verleden zijn nog zichtbaar in het landschap en inmiddels archeologische monumenten.
Grafheuvels
Het Goois Natuurreservaat is rijk aan grafheuvels en andere archeologische monumenten. De grafheuvels op de Wester-, Zuider-, en Hoorneboegse heide zijn nog goed te herkennen in het landschap. Ze zijn beschermd rijksmonument. Grafheuvels zijn prehistorische begraafplaatsen uit de late steentijd, bronstijd en ijzertijd. In de late steentijd en bronstijd werden de lichamen in hurkende houding op hun zij begraven. In de late bronstijd en de vroege ijzertijd was er sprake van urnengraven.
Banscheiding
Dwars over de Bussummer- en Westerheide loopt een aarden walletje. Deze wal bepaalde vanaf 1428 de grens tussen de dorpen Hilversum en Laren. Reden tot de aanleg van deze grensaanduiding moet waarschijnlijk gezocht worden in de schapendrift (het recht om deel te nemen aan het drijven van schapen) vanuit het dorp naar de heide. Wanneer je schaap aan de verkeerde kant van de grens belandde, dan had je een probleem want dan werd het schaap automatisch eigendom van de andere gemeente.
Mysterieuze kampen
Op de Westerheide heide liggen vier ruitvormige omwallingen van ongeveer 90 bij 90 meter. Deze omwallingen of ‘kampjes’ stellen archeologen en oudheidkundigen al bijna 200 jaar voor een raadsel. Wat zijn het precies, wanneer zijn ze aangelegd en waarvoor? En ze zijn uniek, want in Nederland en zelfs in heel Europa zijn dit soort kampjes verder niet bekend. In februari 2022 is een van de kampjes archeologisch onderzocht door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Waar het kampje primair voor heeft gediend, blijft onduidelijk. De datering sluit een gebruik voor militaire doelen of als schapenkamp niet uit. Voor beide zijn argumenten voor en tegen. Meer informatie lees je in dit bericht.
Informatie en educatie
n de natuurgebieden staan informatiepanelen met meer informatie over ons verleden. Zoals grafheuvels, zwerfkeien maar ook over leemkuilen en zanderijen. En, we hebben een primeur! Vanaf half oktober 2024 is er voor groepen 8 van het basisonderwijs een nieuw lesprogramma. Na boeking op Omgevingseducatie begint de reis bij het Geologisch Museum Hofland.
